موسی‌الرضا وثوق
🔹در ۳ شب گذشته، سبزوار هم مثل بسیاری دیگر از شهرهای ایران، شاهد ناآرامی‌هایی بود. حوادث این ۳ شب از جهات مختلف قابل بررسی است و گزارش ذیل، به شیوه توجه رسانه‌های سبزوار به موضوع، و واکنش مخاطبان می‌پردازد.
🔹۱- شب‌های دوم و سوم، بیش‌تر رسانه‌های جریان‌ساز سبزوار، دو خبر در پوشش اعتراضات منتشر کردند. این اخبار، تا حد ممکن، بی‌طرفانه نوشته شده بود. البته مواردی بود که می‌شد آن‌ها را به متن اضافه کرد و قید نشده بود، اما محتوای دروغ در این اخبار وجود نداشت. این اخبار، به صورت کلی، فضای شهر را توصیف می‌کرد.
🔹اگرچه با فضایی که در این ۳ شب در شهر جریان داشت، وظیفه ابتدایی هر رسانه‌ای بود که دست‌کم به‌عنوان «خبر»، موضوع را پوشش دهد. اما اهالی رسانه و مخاطبان آن در ایران، خوب از محدودیت‌هایی که برای فعالیت در این حوزه وجود دارد آگاه‌اند و می‌دانند که هر خبری را نمی‌توان منتشر کرد.
🔹با این وجود، رسانه‌های سبزوار، تصمیم گرفتند سکوت پیشه نکنند، و در حد خبر، حوادث را پوشش دهند. این اقدام، می‌تواند اعتماد سبزواری‌ها به رسانه‌های محلی‌شان را افزایش دهد. چنان‌که در کامنت‌های همین دو خبر، به وضوح دیده می‌شود که بسیاری از مخاطبان، رسانه‌ها را برای انتشار خبر و فقط از همین بابت تحسین کرده‌اند. البته بسیاری از آن‌ها این تحسین را، به ادامه پیدا کردن همین رویه در آینده مشروط کرده بودند.
🔹۲- از موضوعات مورد بحث در فضای رسانه‌ای ایران، ادبیاتی است که خبرنگاران برای نوشتن خبرها استفاده می‌کنند. طی دهه‌های اخیر، از موضوعات مناقشه‌برانگیز، استفاده از واژه «اغتشاش» برای توصیف تجمعات اعتراضی، و توصیف معترضان به‌عنوان «اغتشاش‌گر» در رسانه‌های دولتی بوده است.
🔹استفاده رسانه‌های بزرگ از این ادبیات در سطح وسیع، فضا را به گونه‌ای پیش برده است، که بسیاری از رسانه‌ها فقط برای استفاده نکردن از این کلمات، توسط مردم تشویق می‌شوند. این موضوع، به وضوح در کامنت‌های مخاطبان سبزواری درباره اخبار اعتراضات ۳ شب گذشته هم احساس می‌شد. به نظر بسیاری از مخاطبان آمده بود که در خبر مورد نظر، از واژگان «معترض» و «اعتراضات» استفاده شده است، نه «اغتشاش‌گر» و «اغتشاشات». همین مورد، باعث شده بود برخی مخاطبان، رسانه‌های منتشرکننده خبر را تحسین کنند.
🔹۳- در این میان، مخاطبانی هم از هر دو طرف بودند که البته به نظر تعدادشان کم‌تر بود اما منتقد انتشار این اخبار و ادبیات به کار گرفته شده در آن‌ها بودند. مثلا برخی از مخاطبانِ طرفدار اعتراضات انتقاد می‌کردند که این اخبار، همه اتفاقاتی که در جریان ناآرامی‌ها رخ داده است را پوشش نمی‌دهند. البته چنان‌که اشاره شد، این نکته درست است اما نویسنده تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا محدودیت‌ها در نگارش خبر، منجر به سوگیری نشده و به هیچ وجه محتوای دروغ در متن خبر گنجانده نشود.
🔹از سوی دیگر، شماری از منتقدان این اخبار، مخالفان سرسخت معترضان بودند که انتقاد می‌کردند اصلا چرا رسانه‌ها به این موضوع پرداخته‌اند یا چرا در متن، معترضان را اغتشاش‌گر یا مثلن مخل امنیت توصیف نکرده‌اند؟
🔹۴- در کنار دو خبری که در توصیف فضای کلی اعتراضات هر شب منتشر شد، خبر بحث‌برانگیز دیگر، تکذیب روایت کشته شدن یک شهروند به دست معترضان رادیکال بود. رسانه‌های سبزوار در این باره نوشتند عده‌ای از معترضان، مردی را که فکر کرده‌اند نیروی امنیتی است مورد ضرب و جرح قرار داده‌اند در حالی که فرد مورد نظر، کارگر بوده و هیچ جایگاه امنیتی‌ای نداشته است.
🔹موضوع جالب توجه در بررسی کامنت‌های این خبر در رسانه‌های مختلف سبزوار، بدبینی شمار زیادی از مخاطبان نسبت به صحت خبر بود. آن‌ها می‌گفتند این خبر به دروغ تنظیم شده است و می‌گفتند رسانه منتشرکننده را به خاطر «دروغ‌گویی» آنفالو می‌کنند.
🔹لابد این نگاه تاریک، محدود به این خبر یا رسانه‌های سبزوار نیست. بلکه محصول نگاهی است که طی سال‌های دراز، در نتیجه رویه‌هایی که رسانه‌های بزرگ ایران به کار برده‌اند – و بالتبع رسانه‌های کوچک‌تر هم مکلف به پیگیری همان‌ها شده‌اند – شکل گرفته است. در شکل‌گیری این نگاه، عاملی که بعید است کسی بتواند آن را انکار کند، اِعمال سخت‌گیری‌های مختلف بر رسانه‌ها برای انتشار محتواهای گوناگون است.
🔹در مجموع، به نظر می‌رسد سخت‌گیری بیش‌تر بر رسانه‌ها، کار را برای حاکمیت هم سخت‌تر می‌کند چون پذیرش روایت درست حاکمیت که توسط رسانه‌های داخلی – از جمله رسانه‌های محلی – منتشر می‌شود را هم به خاطر کم‌اعتمادی یا بی‌اعتمادی مخاطبان، دشوار می‌سازد. اعطای آزادی بیش‌تر، از این جهت، کاملا به نفع حاکمیت خواهد بود.
🆔 @AsrSabzevar
